Roszczenia alimentacyjne

Kolejność wykonywania alimentów:

1. małżonek;
2. zstępni (np. dzieci względem rodziców):
   pasierb względem ojczyma/macochy;
   przysposobiony względem przysposabiającego;
3. wstępni (np. rodzice względem dziecka):
   ojczyma/macochy względem pasierba;
   przysposabiającego względem przysposobionego;
4. przysposobionego w sposób niepełny względem jego wstępnych (naturalnych, np. rodziców);
5. rodzeństwo.

Podział roszczeń alimentacyjnych

Dziecko przeciwko rodzicom

Bez znaczenia jest, czy dziecko jest w niedostatku czy nie. Przesłanką jest sama niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania się. Oznacza to, że rodzice są zobowiązani do dostarczania środków utrzymania i wychowania od chwili jego urodzenia. Przyjmuje się, że rodzice powinni się podzielić z dzieckiem nawet skromnymi możliwościami. Dzieje się tak ze względu na szczególnie bliski stosunek rodzinny.

Inaczej wygląda sytuacja dziecka małoletniego i pełnoletniego. Małoletnie dziecko w oczywisty sposób nie jest w stanie się utrzymać. Dziecko pełnoletnie nie pozostaje już pod władzą rodzicielską i postępuje według własnej woli, kształtując swobodnie swoje życie. Stąd obowiązek alimentacyjny rodziców względem pełnoletniego dziecka jest złagodzony. Po pierwsze rodzice mogą się uchylić od płacenia alimentów, gdy byłoby to połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla nich. Po drugie mogą się uchylić od płacenia alimentów, gdy dziecko pełnoletnie nie stara się uzyskać możliwości samodzielnego utrzymania się. Zatem obowiązek istnieje, szczególnie gdy dziecko nie może zarobkować nie ze swojej winy (np. niepełnosprawność, poważna choroba, a także gdy z powodzeniem kształci się i zdobywa kwalifikacje zawodowe).

Między rodzeństwem

Występuje w przypadku niedostatku uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Zobowiązany może jednak uchylić się od alimentów na rzecz brata lub siostry, gdyby wskutek tego powstał nadmierny uszczerbek dla niego samego lub jego najbliższej rodziny. Alimenty między rodzeństwem pojawiają się w ostatniej kolejności, bowiem rodzeństwo zwykle zakłada swoje rodziny, wskutek czego pojawiają się obowiązki alimentacyjne mające pierwszeństwo.

Między powinowatymi

Ze względu na podobieństwo sytuacji więzi rodzinnej ojczyma/macochy z pasierbem do sytuacji i więzi dziecka z rodzicem, obowiązek opiera się na dwóch podstawowych przesłankach – stanie potrzeby uprawnionego i możliwościach zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Dochodzi tu jednak przesłanka zasad współżycia społecznego.

Roszczenie pasierba

rodzice muszą płacić alimenty bez względu na stan niedostatku, chyba że byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego np. zachowanie pasierba względem ojczyma czy macochy, stałe przebywanie poza gospodarstwem domowym, zdolność drugiego rodzica do alimentacji.

Roszczenie ojczyma/macochy

zależy od podobnych przesłanek co przy roszczeniu rodziców względem dziecka, a ponadto wymaga się, by ojczym/macocha przyczyniał się do utrzymania i wychowania pasierba (wlicza się w to też czas troski o dziecko przed zawarciem małżeństwa z jego rodzicem). Ponadto występuje wymóg zgodności z zasadami współżycia społecznego.

Niezgodność alimentacji

Chodzi tu o sytuacje, gdy zobowiązany do płacenia alimentów może żądać oddalenia tego roszczenia, powołując się na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Ta niegodność może wynikać z: faktu zawinionego – rażąco niewłaściwe zachowanie względem zobowiązanego; zawinionego, lekkomyślnego postępowania, które spowodowało stan niedostatku.

Niegodność nie dotyczy oczywiście małoletniego dziecka.